คุณค่าของไม้ยืนต้นและพื้นที่สีเขียวที่มีต่อสภาวะแวดล้อมของเมืองทางนิเวศวิทยา

คุณค่าของไม้ยืนต้นและพื้นที่สีเขียวที่มีต่อสภาวะแวดล้อมของเมืองทางนิเวศวิทยา

-   การลดความร้อน การบรรเทาภูมมิอากาศ การลดแสงสะท้อน

ในสภาพภูมิอากาศร้อนชื้นแบบบ้านเรานั้น การพื้นที่สีเขียวขนาดใหญ่เป็นจำนวนมาก

เป็นปัจจัยหนึ่งที่จะช่วยลดความรุนแรงของอุณหภูมิอากาศในเวลากลางวันได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพราะพื้นที่สีเขียวจะใช้พลังงานความร้อนจากดวงอาทิตย์และสภาพแวดล้อมในการดำรงชีวิต โดยการดูดเอาน้ำจากใต้ดินขึ้นมาแปลงสภาพให้เป็นไอน้ำผ่านออกทางปากใบ กระบวนการสังเคราะห์แสงดังกล่าวจะต้องใช้พลังงานความร้อนประมาณ 2.3 เมกะจูล (2,200 บีทียู) เพื่อทำให้น้ำ 1 ลิตร เปลี่ยนเป็นไอ ดังนั้นอาจประมาณการได้ว่าในช่วงเวลากลางวัน (12 ชั่วโมง) ถ้าหากต้นไม้ขนาดใหญ่ต้นหนึ่งสามารถดูดน้ำจากดินขึ้นมาแล้ว แปลงสภาพน้ำเป็นไอในอัตราประมาณ 65 ลิตรต่อวัน ต้นไม้ต้นนั้นจะมีความสามารถในการลดความร้อนให้กับสภาพแวดล้อมเทียบเท่ากับเครื่องปรับอากาศขนาด 1 ตัน หรือประมาณ 12.66 เมกะจูลต่อชั่วโมง (12,000 บีทียู ต่อชั่วโมง)

                                การจัดระบบพื้นที่ว่างภายนอก (Organization of System of Outdoor Space) ด้วยการปลูกต้นไม้คลุมบริเวณหรือการใช้ต้นไม้ตกแต่งอาคารเป็นสิ่งสำคัญ เพราะร่มเงาของต้นไม้จะช่วยลดความร้อนและลดแสงสะท้อน นอกจากนี้ก็ยังช่วยรักษาสภาพพื้นดิน ช่วยลดเนื้อที่กระจายความร้อน และช่วยปกคลุมพื้นดินให้เกิดความร่มเย็น ในบริเวณที่มีอากาศแห้งมากก็ช่วยเพิ่มความชื้นในอากาสได้ดี (สุนทร, 2545)

-   การบรรเทาปรากฏการณ์เกาะความร้อน (Urban Heat Island)

เมื่อพื้นดินที่เคยถูกปกคลุมด้วยธรรมชาติถูกแทนที่ด้วยตึกขนาดใหญ่ ถนน ทางเท้าและ

สิ่งก่อสร้างอื่นๆ สิ่งก่อสร้างเหล่านี้จะดูดความร้อนจากดวงอาทิตย์ไว้มากกว่าที่ธรรมชาติเคยทำได้ ส่งผลให้อุณหภูมิของพื้นผิวและของพื้นผิวและของอากาศบริเวณที่เพิ่มสูงขึ้น การสูญเสียพื้นที่สีเขียวและพุ่มไม้ป่าละเมาะได้ไปทำลายกระบวนการระบายความร้อน ออกไปจากบริเวณทั้งส่วนที่ทำให้เกิดร่มเงาและส่วนที่ทำให้เกิดการระเหยของน้ำจากใบไม้ (Evapotranspiration) ซึ่งจะนำความเย็นมาสู่บริเวณนั้น เกาะแห่งความร้อนนี้สามารถเกิดขึ้นได้ทุกฤดูกาลและทุกเวลา

                        การทำสวนหลังคาก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่ช่วยในการเพิ่มพื้นที่สีเขียวและลดอุณหภูมิให้กับอาคารและให้กับการเมือง อุณหภูมิพื้นผิวของสวนดาดฟ้าหลังคาอาจต่ำกว่าอุณหภูมิพื้นผิวของหลังคาทั่วไปได้ถึง 50 องศาเซลเซียส

-    การกรองฝุ่นและมลพิษในอากาศ

ไม้ยืนต้นสามารถดูดซับผงฝุ่นละเอียดและมลพิษจากอากาศในระหว่างการคายน้ำพร้อมกันทั้ง

ปล่อยออกซิเจนออกมาจึงช่วยทำให้มลพิษในอากาศเบาบางลง นอกจากนี้การดูดความร้อนแฝงระหว่างการคายน้ำก็ยังทำให้อุณหภูมิในบริเวณลดลง เป็นผลให้เกิดหมอกควันลดลง พื้นที่สีเขียวช่วยขจัดผงฝุ่นจากดินทราย เกสรดอกไม้ และละอองควัน โดยผิวใบ กิ่ง ก้าน ที่เป็นตัวจับ และการคายน้ำยังช่วยเพิ่มความชื้นในอากาศทำให้ฝุ่นละอองเล็กๆ ในอากาศชื้นมีน้ำหนักตกลงสู่พื้นเร็วขึ้น ถนนสาธารณะที่ปราศจากต้นไม้จะตรวจพบฝุ่นละอองเป็นจำนวนมากถึง 10,000 – 20,000  อณู ต่ออากาศ 1 ลิตร เมื่อเทียบกับถนนสภาพเดียวกันในบริเวณใกล้เคียงแต่ร่มรื่นด้วยต้นไม้ นับละอองได้เพียง 3000 อณู ต่อ 1 ลิตรของอากาศ นอกจากนี้ยังพบว่ายังมีพื้นที่สีเขียวที่มีพุ่มไม้หนาแน่นสามารถกรองละอองอากาศได้ และทำให้ปริมาณฝุ่นละอองลดลงเหลือได้ระหว่าง 1 ใน 100 หรือ 1 ใน 4 จากปริมาณเดิม (เดชา, 2543) ต้นไม้สมารถดูดซับมลพิษทางอากาศบางชนิดได้ เช่น คาร์บอนมอนอกไซด์ โดยการดูดซับทางใบ ต้นไม้ที่มีอัตราการดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์ปานกลาง มีค่าการดูดซับเฉลี่ยประมาณ 12 – 120 กิโลกรัมคาร์บอนมอนอกไซด์ต่อตารางกิโลเมตรของพื้นดินต่อวัน (R. G. S. Bidwell and D. E. Fraser. 1972)

-          การดูดสารพิษประเภทโลหะหนัก

ไม้ยืนต้นมีความสามารถดูดเอาอณูสารที่เป็นโลหะหนักจากอากาศเข้าทางปากใบได้เป็น

จำนวนมาก ผลการวิจัยในต่างประเทศพบว่า ต้นไม้ใหญ่ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางลำต้น 30 เซนติเมตร วัดที่ระดับอก (ต้นซูการ์เมเปิล) จะมีความสามารถดูดละอองอณูโลหะหนัก ได้ดังนี้ แคดเมียม 60 มิลลิกรัม/ปี

นิเกิล 820 มิลลิกรัม/ปี โครเมียม 140 มิลลิกรัม/ปี ตะกั่ว 5200 มิลลิกรัม/ปี

-          การลดหรือเพิ่มความเร็วลม

ไม้ยืนต้นและไม้พุ่มหนาๆ ทำหน้าที่เป็นแนวต้านทานลม (Wind Breaker) ได้ดี สามารถลด

กำลังลมได้ร้อยละ 50 ในระยะทางสิบเท่าของความสูงของต้นไม้นั้น นอกจากนี้เราสามารถใช้พื้นที่สีเขียวเป็นตัวกีดขวาง (Block) และเปลี่ยนทิศทางลมได้หรือบังคับให้ลมผ่านช่องทางเข้าไปยังที่ต้องการภายในอาคาร ลดปริมาณลมหวน (ลมที่พัดเข้าสู่กลุ่มอาคาร แล้วปะทะอาคารสูงๆ แล้วเกิดกระแสลมหมุนกลับ)

-          การลดเสียงรบกวน

วัสดุพืชพันธุ์สามารถช่วยลดระดับเสียงลงได้ตั้งแต่ประมาณ 5-15 เดซิเบล ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับ

ปัจจัยต่างๆ เช่น ความสูง ความหนาแน่น ความกว้าง และตำแหน่งที่อยู่ ประกอบกับทิศทางลม ความเร็วลม อุณหภูมิ และความชื้น เป็นต้น วัสดุพืชพันธุ์ที่มีความสามารถในการลดเสียงได้เป็นอย่างดี อย่างไรก็ตามวัสดุที่มีขนาดใหญ่และหยาบ จะมีความสามารถในการกระจายเสียงที่มีความถี่ต่ำ เช่น เสียงดังที่เกิดจากการเริ่มเคลื่อนที่ออกไปของรถบรรทุก เป็นต้น ส่วนวัสดุพืชพันธุ์ที่มีขนาดใบเล็ก มีผิวละเอียด และมีกลุ่มใบหนาแน่นจะมีความสามารถในการกระจายเสียงที่มีความถี่สูงจนถึงปานกลาง โดยวัสดุพืชพันธุ์ที่ใช้กันเสียงควรประกอบด้วยไม้ยืนต้นและไม่พุ่มประกอบกัน เนื่องจากไม้พุ่มจะช่วยกันเสียงบริเวณส่วนล่าง ซึ่งไม้ยืนต้นส่วนใหญ่มักจะไม่มีกิ่งก้านสาขาหนาแน่นพอเพียงในบริเวณนั้นจนถึงพื้นดิน นอกจากนี้ไม้พุ่มควรจะมีตำแหน่งใกล้กับแหล่งกำเนิดเสียง หรือทางเดินเท้าที่ปูลาดด้วยวัสดุผิวแข็งมากกว่าไม้ยืนต้น (สุดสวัสดิ์, 2545) การปลูกต้นไม้เป็นกลุ่มหนา 30 เมตร สูง 12 เมตร สามารถลดเสียงหนวกหูจากรถยนต์บนทางหลวงได้ 50%

-          การควบคุมการชะล้างพังทลายของดินและชะลอการไหลของน้ำ

ต้นไม้ ไม้พุ่ม ไม้คลุมดิน มีประโยชน์ในการอนุรักษ์ดินและน้ำ โดยช่วยชะล้างการพังทลายของ

ดิน เพิ่มความชุ่มชื้นให้กับดิน บรรเทาปัญหาอุทกภัยในบริเวณที่มีการพัฒนาเป็นเมือง ส่งผลทั้งทางตรงและทางอ้อมต่อการอนุรักษ์ดินและน้ำของระบบนิเวศลุ่มน้ำในภาพรวม ช่วยให้เกิดชะล้างพังทลายของดินต่อที่สุด ช่วยแก้ปัญหาการทับถมของดินตะกอน ป้องกันลำน้ำตื้นเขิน การเกิดอุทกภัย ความแห้งแล้ง รวมทั้งช่วยรักษาคุณภาพน้ำเพื่อให้ระบบนิเวศสัตว์หรือพืชที่ต้องอาศัยน้ำนั้นๆ สามารถดำรงอยู่ได้และช่วยประหยัดค่าก่อสร้างระบบระบายน้ำฝนลงได้มาก

                       -          การประหยัดพลังงาน

ประเทศไทยมีภูมิอากาศแบบเขตร้อนชื้น ดังนั้น สภาพภูมิอากาศจึงมีอุณหภูมิและความชื้นสูง

เกือบตลอดทั้งปี ประกอบกับภาวะอากาศที่ร้อนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ในปัจจุบัน ทุกวันนี้เวลาไปไหนมาไหนเราก็มักจะเห็นอาคารบ้านเรือนต่างๆ ติดเครื่องปรับอากาศกันเต็มไปหมด จนดูเป็นเรื่องปกติไปแล้ว โดยเฉพาะในเมืองป่าคอนกรีตทั้งหลาย อาคารบ้านเรือนส่วนใหญ่ก็สร้างตามแบบฝรั่งความร้อนจึงสะสมอยู่ตามถนนและอาคารคอนกรีตทำให้ร้อนกันไปหมด ทางออกสุดท้ายที่ทุกอาคารบ้านเรือนมักจะเลือกก็คือการติดเครื่องปรับอากาศ เรียกว่ายอมเสียเงินจ่ายค่าไฟฟ้าเพื่อสร้างความเย็นสบาย โดยที่ลืมไปว่าความร้อนที่เกิดขึ้นนั้นมีที่มาจากการสร้างอาคารที่ไม่เหมาะสมและไม่มีร่มไม้ช่วยบังแสงแดดให้ความเย็น

                        พื้นที่สีเขียวมีส่วนช่วยอย่างมากในการให้ความเย็นแก่อาคารบ้านเรือน โดยใช้หลักการง่ายๆ ในการคายน้ำ และดูดซับความร้อนในช่วงเวลากลางวัน การให้ร่มเงาบังแดดและป้องกันความร้อนและการป้องกันไม่ให้แสงแดดกระทบพื้นผิวอาคาร ซึ่งเป็นสาเหตุหลักการสะสมความร้อน พื้นที่สีเขียวจึงมีส่วนสำคัญที่ช่วยทำให้อาคารเรือนเย็นสบาย การปลูกต้นไม้บริเวณอาคารเพื่อให้ต้นไม้ช่วยบังแดดผนังอาคาร พบว่าผนังอาคารที่มีต้นไม้ช่วยบังแสงแดดนั้นมีอุณหภูมิต่ำกว่าผนังอาคารที่รับแสงแดดโดยตรงถึง 8 องศาเซลเซียส เพราะฉะนั้น หากเรามองแง่ของการประหยัดพลังงานแล้ว นับว่าต้นไม้มีส่วนร่วมในเรื่องนี้เป็นอย่างมาก เพราะทำให้ประหยัดพลังงาน บ้านเรือนเย็นสบาย จึงช่วยลดความจำเป็นที่จะต้องใช้เครื่องปรับอากาศหรือแม้กระทั่งพัดลมได้ (ฝ่ายประชาสัมพันธ์ สถานจัดการและอนุรักษ์พลังงาน มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2548)

-          การเพิ่มมูลค่าที่ดินและอสังหาริมทรัพย์

ในระยะฟื้นฟูธุรกิจอสังหาริมทรัพย์หลังยุคฟองสบู่แตก เชื่อว่าต้นไม้จะมีบทบาทสำคัญในการ

เป็นกลยุทธ์เพิ่มมูลค่าและส่งเสริมการขายโครงการที่รกร้างอยู่เป็นจำนวนมากมายทั่วประเทศในขณะนั้น นับได้ว่าโครงการที่มีพื้นที่สีเขียวมากและมีภูมิทัศน์ร่มรื่นสวยงาม ผู้ซื้อจะใช้เป็นข้อตัดสินใจเลือกเป็นลำดับรองจากราคาขาย ดังนั้นจึงอาจกล่าวได้ว่า พื้นที่สีเขียวเป็นปัจจัยเพิ่มมูลค่าอสังหาริมทรัพย์ได้สูงเมื่อเทียบกับการประดับประดาด้วยสิ่งอื่นๆ (เดชา, 2543)

คุณค่าของไม้ยืนต้นและพื้นที่สีเขียวที่มีต่อสภาวะแวดล้อมของเมืองทางสุนทรียภาพ

            ไม้ยืนต้นที่ปลูกตามถนนหนทางหรือบริเวณอาคารสถานที่ต่างๆช่วยบดบังสภาพที่ไม่น่าดูก่อให้เกิดบริเวณส่วนตัวในอาณาบริเวณ ช่วยให้ร่มเงาแก่บริเวณพักผ่อน ภายนอกและภายในอาคารเป็นตัวบังคับทิศทางการจราจรทั้งทางเท้าและทางรถยนต์ ทำให้เกิดขอบเขตที่น่าดู ช่วยกำจัดขอบเขตพื้นที่กว้างๆ ให้ดูไม่เวิ้งว้าง และเป็นการเพิ่มคุณค่าให้แก่งานสถาปัตยกรรม ดังนั้นหากเลือกสรรให้เหมาะสมก็จะเกิดความสวยงาม กลมกลืน เหมาะแก่การพักผ่อนหย่อนใจ

                พื้นที่เมืองต่างๆ ของประเทศไทยกำลังมีการขยายตัวกลายเป็นเมืองขนาดใหญ่ในอนาคต มีแนวโน้มที่อาจจะเกิดปัญหาสภาพอากาศร้อนได้ การเตรียมแนวทางต่างๆ ในการเพิ่มไม้ยืนต้นและพื้นที่สีเขียวให้กับเมือง จึงเป็นสิ่งที่แต่ละเมืองต้องมีแผนการดำเนินงานที่เหมาะสม ซึ่งจะช่วยป้องกันไม่ให้เกิดปัญหาทางด้านสภาพอากาศพร้อมกับเป็นการยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้คนที่อยู่อาศัยในเมืองให้ดีขึ้นได้

ที่มา : สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

*****************************************************************************************************************************************************

สนใจกล้าพันธุ์ไม้สำหรับการจัดทำสวนป่าเศรษฐกิจทุกชนิด

ติดต่อคุณไก่ 095-4654546